By Koen Besteman and Rob van der Meer

De zorg in Nederland staat onder immense druk. De vraag naar zorg neemt toe door vergrijzing, een toename in multimorbiditeit en intensivering van de zorg. De beschikbaarheid van zorgpersoneel kan en zal niet hard genoeg meegroeien; het tekort aan zorgpersoneel vormt een gigantische uitdaging. Het besef dat we de bemensbaarheid van de zorg duurzaam moeten aanpakken groeit, zodat iedereen nu en in de toekomst de zorg krijgt die nodig is. Maar hoe pakken we dit aan? En welke rol speelt innovatie hierin?

Forse toename van de zorgvraag

De cijfers liegen niet: de vergrijzing in Nederland zorgt voor een forse toename van de zorgvraag. Zowel het aandeel ouderen op de totale bevolking als de gemiddelde leeftijd van de bevolking neemt toe. De grijze druk – de verhouding van het aantal 65-plussers tot mensen in de werkzame leeftijd (20 tot 65 jaar) – was 35% in 2024 en zal in 2040 naar verwachting zijn gestegen naar circa 45%. Daarbij groeit het aantal 80-plussers in Nederland van ca. 900.000 in 2024 tot naar verwachting bijna 1,6 miljoen in 2040. Deze vergrijzing gaat gepaard met een groeiende vraag naar zorg; ouderen gebruiken meer zorg dan jongeren.

Bemensbaarheid van de zorg

Terwijl de zorgvraag groeit, daalt de aantrekkelijkheid van het beroep én neemt de krapte op de arbeidsmarkt toe: het tekort aan zorgprofessionals loopt gestaag op. Op dit moment werkt ca. 1 op de 6 werkenden in de zorg. Volgens een prognose van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) zal dit oplopen naar 1 op de 5 werkenden in 2030 en 1 op de 4 in 2040. Dit is onhoudbaar en onwerkbaar. Het tekort aan zorgprofessionals was ca. 54.000 personen in 2024, in 2034 is dit naar verwachting ca. 266.000.

Zorgprofessionals onder druk

Het bestaande personeelstekort zet zorgprofessionals onder druk en maakt het probleem groter en urgenter. Werken in de zorg vraagt veel van werknemers: de werkdruk is hoog en wordt verder verhoogd door de onregelmatige uren en de toegenomen administratiedruk. Dit is onder meer zichtbaar in het relatief hoge ziekteverzuim in de sector als ook het verlies aan populariteit van opleidingsplekken voor medische beroepen buiten ziekenhuizen. Door deze vicieuze cirkel wordt het probleem alsmaar groter.

De sleutel: innovatie voor een efficiëntere zorg

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de bestaande zorgprofessionals meer impact maken, terwijl het werk aantrekkelijker en minder belastend wordt? Het antwoord ligt in arbeidsbesparende innovaties die zorgprocessen:

• Versimpelen en versnellen: kleine, efficiënte aanpassingen in processen.
• Veranderen en verplaatsen: processesen veranderen zodat ze uitgevoerd kunnen worden met minder of zonder hulp van zorgprofessionals
• Stoppen: ziektes genezen of voorkomen, zodat langdurige zorg overbodig wordt.

De (zorg)praktijk is weerbarstig

In de praktijk blijkt echter dat innovaties maar langzaam en beperkt hun weg vinden in de (zorg)praktijk en zelfs kostenverhogend (lijken te) werken. Om daadwerkelijk impact te realiseren – en het personeelstekort in de zorg aan te pakken – moet een aantal randvoorwaarden worden ingevuld. Zo gaat het rapport in op het gebrek aan centrale regie in Nederland. Niet één partij of centrum neemt het voortouw of heeft mandaat om (arbeidsbesparende) innovatie in de zorg structureel aan te jagen. Daarnaast kent de financieringsketen een gat en is kennis, ervaring en ondernemerschap nodig van partijen van buiten de sector.

Een blik op de toekomst

Veel van wat nodig is voor succesvolle ontwikkeling en implementatie van arbeidsbeparende zorg is in Nederland aanwezig. Nederland scoort wetenschappelijk in de internationale top op veel gebieden die relevant zijn voor innovatie in de zorg. De expertise bestrijkt niet alleen technische wetenschapsvelden zoals flexibele elektronica, industrieel ontwerpen, complexe socio-technologische systemen, geïntegreerde systemen en geïntegreerde AI, maar ook zorginnovatie, waardegedreven zorg en eHealth. Ons advies? Durf volop in te zetten op en investeren in innovatie voor duurzame bemensing van de zorg. Want alleen dan kunnen we de zorg opFLEURen, met als ambitie 100% meer arbeidsproductiviteit én 100% arbeidsplezier in 2040.

Download het volledige rapport "Innovatie voor duurzame bemensing van de zorg" hieronder.