By Benno van Dongen and Koen Besteman

Valorisatie, sinds 2005 naast onderwijs en onderzoek een derde kerntaak van Nederlandse universiteiten, heeft als doel het binnen deze kennisinstellingen aanwezig talent, kennis, netwerk en faciliteiten te ‘verwaarden’ voor de samenleving. Dat onderstreept het belang van universitaire kennis en de verantwoordelijkheid om die kennis daadwerkelijk ten goede te laten komen aan maatschappij en economie. Nederland is internationaal bezien ruimschoots bedeeld met hoogwaardige "assets" die in potentie goed kunnen worden gevaloriseerd. Desondanks bestaat breed het beeld dat meer mogelijk is en kansen blijven 'liggen'.

Een belangrijke oorzaak voor deze 'onderbenutting' ligt in de historische ontwikkeling van universiteiten. Zo is gaandeweg rond onderwijs, onderzoek en valorisatie een systeem ontstaan dat zich laat beschrijven als een ‘zandloper’ met een over tijd langzaam wijder wordende, maar nog steeds nauwe 'hals'. Aan de ene kant staan kennisinstellingen met hun enorme potentie aan talent (studenten en wetenschappers), kennis en infrastructuur en aan de andere kant bedrijven en samenleving waarin ondernemers, toepassingen en ecosystemen hun waarde realiseren. Zij zijn verbonden door een ‘hals’ in het midden met Knowledge Transfer Offices (KTOs) die contacten en overdracht moeten bevorderen. Deze KTOs bevinden zich letterlijk in de ‘bottleneck’ van dit systeem en het is dan ook niet verwonderlijk dat de meeste probleemanalyses en verbetervoorstellen zich vaak toespitsen op hun functioneren.

Verwaarden van assets

Valorisatie is nog te vaak een lineair, transactioneel proces van binnen naar buiten. Universiteiten zijn er niet op ingericht; de cultuur, governance en financiering draaien allemaal om onderwijs en onderzoek. Mede daardoor ligt de focus vaak meer op het verdienen aan dan op het verwaarden van universitaire "assets". Die taak is belegd bij kennis- en technologietransferoffices (KTO's) maar vaak zonder dat zij (kunnen) worden toegerust met de schaal, inhoudelijke kennis per vakgebied en middelen die daarvoor nodig zijn. De financiële steun voor valorisatie – van buiten de universiteit – is tenslotte vaak onvoldoende, versnipperd over veel verschillende regelingen, incidenteel en incompleet (bijvoorbeeld voor de vroegste fase van ontwikkeling).

Gezamenlijk innoveren

Die innovatie vindt plaats in ecosystemen: gemeenschappen rond een fysieke kern – een universitaire campus of sciencepark – waar bedrijven, kennisinstellingen en andere organisaties naast elkaar of zelfs in dezelfde gebouwen gevestigd zijn (colocatie) en samen innoveren (co-creatie) vanuit een enorme concentratie van kennis, talent, faciliteiten en kapitaal. Daarbij past een valorisatiesysteem dat zich richt op het organiseren van gezamenlijkheid en het creëren van de optimale randvoorwaarden. In deze visie is valorisatie geen derde kerntaak, maar integraal verweven met onderwijs en onderzoek: het ontwikkelen van nieuwe inzichten, praktische toepassingen en talent gaan en komen daarin samen.

Valorisatie morgen

Om de Nederlandse potentie van valorisatie echt te ontketenen moeten we structureel meer radicale veranderingen durven door te voeren in de manier waarop we valorisatie benaderen, organiseren, ondersteunen en financieren. In dit rapport pleiten wij daarom voor vijf sprongen ('LEAPs') voorwaarts: (1) Ga van technologietransfer naar co-creatie; (2) Maak valorisatie een volwaardig deel van het primair proces; (3) Creëer fysieke locaties voor co-creatie over alle TRL-niveaus; (4) Organiseer ondersteuning dichtbij en thematisch; en (5) Zorg voor structurele, continue financiering. Wij geven steeds ideeën om de LEAPs in de praktijk te realiseren en voorbeelden uit binnen- en buitenland die kunnen inspireren. Als alle vijf LEAPs samen worden ingevuld, ontstaan daarmee de condities waarin Nederland het grote valorisatiepotentieel van haar kennisinstellingen ten volle kan benutten.